મોરબી : હિન્દુ ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર હોળી દહનને સમય માં ખુબ જ માનવામાં આવે છે. સૂર્યાસ્ત પછી પ્રદોષ યુક્ત સમય સાથે પૂર્ણિમા વ્યાપ્ત આવતી હોય એવા સમયે હોલિકા દહન કરવું શુભ માનવામાં આવે છે. હોલિકા દહન શુભ મુહૂર્તમાં કરવામાં આવે તો પોતાના મોહલ્લામાં, ગ્રામ, તાલુકા, જિલ્લા, રાજ્ય, દેશમાં સુખ શાંતિ બની રહે છે. ભદ્રા યુક્ત પૂર્ણિમા હોય તો ભદ્રાની પૂછમાં હોળી દહન કરવી જે જરૂરી થાય છે
ભદ્રા વિના પ્રદોષ વ્યાપિની પૂર્ણિમા તિથિ હોલિકા દહન માટે શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. જો ભાદ્રા, પ્રદોષ વ્યાપિની પૂર્ણિમા ન હોય પરંતુ ભાદ્રા મધ્યરાત્રિ પહેલા સમાપ્ત થાય છે, તો હોલિકા દહન પ્રદોષ પછી ભદ્રા સમાપ્ત થાય ત્યારે કરવું જોઈએ. જો ભદ્રા મધ્યરાત્રિ સુધી ચાલે છે તો આવી સ્થિતિમાં હોલિકા દહન ભદ્રા પૂંછ દરમિયાન કરી શકાય છે. પરંતુ હોલિકા દહન કદાચ ભદ્રા મુખમાં ન કરવું જોઈએ. આ માન્યતાને ધર્મસિંધુમાં પણ સમર્થન આપવામાં આવ્યું છે.
ધર્મસિંધુ દ્વિતિય પરિચ્છેદ તેમજ નિર્ણયસિંધુના મત મુજબ
परदिने प्रदोषस्पर्शाभावे पूर्वदिने यदि निशीथात्प्राग्भद्रासमाप्तिस्तदा भद्रावसानोत्तरमेव होलिकादीपनम् । निशीथोतरं भद्रासमाप्तौ भद्रामुखं त्यक्त्वा भद्रायामेव । प्रदोषे भद्रामुखव्याप्ते भद्रोतरं प्रदोषोत्तरं वा। दिनद्वयेपि पूर्णिमायाः प्रदोषस्पर्शाभावे पूर्वदिन एव भद्रापुच्छे तदलाभे भद्रायामेव प्रदोषोत्तरमेव होलिका । रात्रौ पूर्वाधभद्राया ग्राह्यत्वोक्तेः न तु पूर्वप्रदोषादौ चतुर्दश्यां न वा परत्र सायाह्नादौ।
હોળી દહન માટેના ચોઘડિયા મુહૂર્તો
હોલિકા પ્રગટાવવાનું મુહૂર્ત રાત્રે ૦૯:૫૬ થી ૧૨:૫૨ સુધી
ભદ્રા મુખ સાંજે ૦૬:૩૩ થી ૭:૫૩ સુધી
ભદ્રા પૂંછ સાંજે ૦૭:૫૩ થી ૧૦:૫૬ રાત્રી સુધી
પ્રદોષ દરમ્યાન હોળી દહન ભદ્રાની સાથે છે.
પૂર્ણિમા તિથિ પ્રારંભ ૨૪/૦૩/૨૦૨૪ સવારે ૦૯:૫૪ થી
પૂર્ણિમા તિથિ સમાપ્ત ૨૫/૦૩/૨૦૨૪ ના ૧૨:૨૯ બપોરે
ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, ભદ્રા મુખમાં હોળી બાળવી એ અનિષ્ટને આવકારવા જેવું છે, જેનું પરિણામ માત્ર દહન કરનાર વ્યક્તિ માટે જ નહીં પરંતુ શહેર અને દેશવાસીઓ માટે પણ હોઈ શકે છે. કેટલાક વર્ષોમાં, પ્રદોષ પછી અને મધ્યરાત્રિની વચ્ચે ભદ્રા પૂંછડી પ્રવર્તતી નથી, આવી સ્થિતિમાં હોલિકા દહન પ્રદોષના સમયે કરી શકાય છે. દુર્લભ સંજોગોમાં, જો હોલિકા દહન પ્રદોષ અને ભદ્રા પૂંચ બંનેમાં શક્ય ન હોય, તો હોલિકા દહન પ્રદોષ પછી કરવું જોઈએ.
હોલિકા દહનનો શુભ સમય કોઈપણ તહેવારના શુભ સમય કરતાં વધુ મહત્વપૂર્ણ અને જરૂરી છે. જો અન્ય કોઈ તહેવારની પૂજા યોગ્ય સમયે કરવામાં ન આવે તો વ્યક્તિ પૂજાના લાભથી વંચિત રહી જાય છે, પરંતુ હોલિકા દહનની પૂજા અયોગ્ય સમયે કરવામાં આવે તો તે દુર્ભાગ્ય અને દુઃખ આપે છે.
હોળી દહન પરથી આખા વર્ષના વરતારા કાઢવાના હોય માટે હોળીની જ્વાળા કઇ તરફ જાય છે કે ઉપર તરફ જાય છે તે મુજબ તેના ફળ મળતા હોય છે. જેમકે, પૂર્વ-દક્ષિણ-પશ્ચિમ-ઉત્તર-ઇશાન-અગ્નિ-નૈઋત્ય-વાયવ્ય વગેરે પરથી શુભાશુભ બાબત તે વર્ષ પૂરતું જણાતું હોય છે. જેમાં ગરમી, વરસાદ, દુકાળ, પૂર, રોગચાળો, મોંઘવારી, દુર્ઘટના જેવા શુભાશુભ વરતારાઓ જે-તે પ્રાંત બાબતે જોવામાં આવે છે.
હોળીના પ્રાગટ્ય વખતે તેની જ્વાળા કઇ બાજુ જાય છે તેના પરથી વાષક વરતારા કરવામાં આવે છે. હોળીના વરતારા પરાપૂર્વથી થાય છે અને તે માટેના ભડલી વચનો પણ છે જ. જે સંક્ષિપ્તમાં આ મુજબ છે :
હોળી દિન કરો વિચાર,
શુભ અને અશુભ ફળ સાર,
પશ્ચિમનો વાયુ જો વાય,
સમય એ જ સારો કહેવાય,
વાયુ જો પૂરવનો વાય,
કોરોને કંઇ ભીનો જાય,
દક્ષિણ વાયુ ધનનો નાશ,
એ સમય ન ઉપજે ઘાસ,
ઉત્તરનો વાયુ બહુ હોય,
પૃથ્વી ઉપર પાણી બહુ જોય,
જો વંટોળો ચારે વાય,
પ્રજા દુ:ખમાં ઝૂરે રાય,
જો વાયુ આકાશે જાય,
પૃથ્વી રણસંગ્રામ બતાવ,
ફાગણની પૂનમને દિન,
હોળી સમયે પારખ કીન.
આમ, હોળીના પવન પરથી શુભાશુભનો વિચાર કરવો જોઇએ.
વિવિધ પ્રદેશોમાં હોળીનો તહેવાર- દેશના વિવિધ પ્રદેશોમાં હોળીનો તહેવાર અલગ-અલગ રીતે ઉજવવામાં આવે છે. મધ્ય પ્રદેશના માલવા પ્રદેશમાં હોળીના પાંચમા દિવસે રંગપંચમી ઉજવવામાં આવે છે, જે મુખ્ય હોળી કરતાં વધુ જોરથી રમવામાં આવે છે. હોળી બ્રજ પ્રદેશમાં સૌથી વધુ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. ખાસ કરીને બરસાનાની લથમાર હોળી ખૂબ પ્રખ્યાત છે. મથુરા અને વૃંદાવનમાં પણ હોળી ૧૫ દિવસ સુધી ઉજવવામાં આવે છે.
ભદ્રામુખમાં હોલિકાનું દહન સર્વસંમતિથી પ્રતિબંધિત છે. હોલિકા દહનની સાથે, આ પૃષ્ઠ પર ભદ્ર મુખ અને ભદ્રા પૂંછનો સમય પણ આપવામાં આવ્યો છે જેથી કરીને ભદ્ર મુખમાં હોલિકા દહન ટાળી શકાય. જો ભદ્રા પૂંચ પ્રદોષ પહેલા અને મધ્યરાત્રિ પછી ભદ્રા પ્રચલિત હોય, તો તે હોલિકા દહન માટે લઈ શકાય નહીં કારણ કે હોલિકા દહનનો સમય સૂર્યાસ્ત અને મધ્યરાત્રિ વચ્ચે નક્કી કરવામાં આવે છે.
પૂજ્ય મહામહોપાધ્યાય જીજ્ઞેશભાઇ પંડ્યા
(ગોલ્ડ મેડાલિસ્ટ કાશી વારાણસી)
મોરબીમાં એક માત્ર કાશીના વિદ્વાન
જ્યોતિષાચાર્ય સાહિત્યાચાર્ય ભાગવતાચાર્ય
M.A. સંસ્કૃત
૯૪૨૬૯ ૭૩૮૧૯
શ્રી ગણનાથ જ્યોતિષ કાર્યાલય
ક્રિષ્ના ચેમ્બર ઓ.નં. 5,
વસંત પ્લોટ મેઈન રોડ, ચકિયા હનુમાનની બાજુમાં, મોરબી.
