મોરબી : મહર્ષિ દયાનંદ સરસ્વતી ૧૯મી સદીના એક મહાન સમાજ સુધારક હતા અને રાષ્ટ્રીય દ્રષ્ટિકોણથી મહાન પુરુષો પૈકી એક હતા જેમણે ભારતના સ્વતંત્રતા આંદોલનમાં પોતાના જીવનનું બલિદાન આપ્યું હતું. સ્વામી પૂર્ણાનંદ સરસ્વતી પાસેથી ત્યાગની દીક્ષા સ્વીકાર્યા પછી, તેમનું નામ દયાનંદ સરસ્વતી તરીકે જાણીતું થયું. મહર્ષિ દયાનંદ સરસ્વતી આર્ય સમાજના સ્થાપક હતા.દયાનંદ સરસ્વતીનો જન્મ ૧૨ ફેબ્રુઆરી, ૧૮૨૪ના રોજ ગુજરાતના મોરબી જિલ્લાના ટંકારામાં થયો હતો. દયાનંદ સરસ્વતીનું દેશભક્તિ, વ્યસનમુક્તિ અને શિક્ષણમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન છે. મહર્ષિ દયાનંદે સતી પ્રથા નાબૂદ કરવા અને સ્ત્રી શિક્ષણ વધારવા માટે વિશ્વ સાથે લડાઈ લડી હતી અને દેશને નવી દિશા આપી હતી. તેમના પિતાનું નામ કરશનજી લાલજી તિવારી અને માતાનું નામ અમૃતા બાઈ (અંબાબાઈ) હતું. તેમના પિતા ટેક્સ-કલેક્ટર હતા અને બ્રાહ્મણ કુળના સમૃદ્ધ અને પ્રભાવશાળી માણસ હતા. ધનુરાશિ અને મૂળ નક્ષત્રમાં તેમના જન્મને કારણે, સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીને બાળપણમાં મૂળશંકર નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમનું પ્રારંભિક જીવન ખૂબ જ આરામથી પસાર થયું હતું. દયાનંદ સરસ્વતીની માતા વૈષ્ણવ હતી જ્યારે તેમના પિતા શૈવ ધર્મના અનુયાયી હતા. પાછળથી, વિદ્વાન બનવા માટે, તેણે સંસ્કૃત, વેદ, શાસ્ત્રો અને અન્ય ધાર્મિક પુસ્તકોનો અભ્યાસ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું.એક શિવરાત્રિએ મૂળશંકરને લઇને પિતા પૂજા કરવા માટે શિવમંદિરે લઇ ગયા. આખી રાત શિવપૂજા કરી, લાડુનો ભોગ ચડાવ્યો. મૂળશંકર ધ્યાનથી શિવમંદિર અને શિવલિંગ તરફ જ જોતો રહ્યો. નિર્ભર થઇને શિવમંદિરમાં લિંગની સામે બેસી ગયો. જ્યારે તેણે જોયું કે ક્યાંથી ઉંદર આવ્યા અને શિવલિંગ ઉપર ચડાવેલો પ્રસાદ ખાઇ ગયા. આ દ્રશ્ય જોઇને મૂળશંકરના મનમાં વિચાર આવ્યો કે શિવજીની આ હાલત? મૂળશંકરને મૂર્તિપૂજાનો મોહભંગ થઇ ગયો. એમને દુ:ખ થયું અને વૈરાગ્ય જાગ્યો. એમને થોડા સમય માટેનો વૈરાગ્ય નહીં પરંતુ આખી જિંદગીનો વૈરાગ્ય આવી ગયો.આર્ય સમાજગુજરાતના ટંકારામાં ૧૮૨૪માં જન્મેલા મહર્ષિ દયાનંદ સરસ્વતીએ દેશમાં ધાર્મિક સુધારણાના સમયગાળામાં ૧૦મી એપ્રિલ, ૧૮૭૫માં આર્ય સમાજની સ્થાપના કરી હતી. વૈદિક મૂલ્યોના આધારે બનેલું આર્ય સમાજ એ પ્રકારનું દેશનું પ્રથમ હિન્દુ સંગઠન હતું. પરંપરાગત હિન્દુ ધર્મમાં દયાનંદ સરસ્વતીએ નવીનતા લાવીને દેશભરમાં ગુરૂકૂળ પદ્ધતિથી શિક્ષણ આપવાની પણ શરૂઆત કરી હતી. આજે આર્ય સમાજની પદ્ધતિને અનુસરતા અનેક અનુયાયીઓ દેશ-વિદેશમાં વસે છે.
.jpg)
